TRZYDZIESTA ROCZNICA POWSTANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Odzyskanie suwerenności po 1989 roku i likwidacja systemu komunistycznego pozwoliły na stopniową odbudowę polskiej samorządności. Pracami parlamentarnymi nad pakietem reformy samorządowej kierował Jerzy Regulski, który następnie, jako pełnomocnik rządu ds. reformy samorządu terytorialnego, koordynował od 1990 wprowadzanie jej w życie. W 1990 r. uchwalono ustawę wprowadzającą samorząd gminny. W maju 1990 roku odbyły się wybory samorządowe – pierwsze wolne wybory w Polsce od lat 30. XX wieku. Przeprowadzono je 27 maja 1990 r.
Ustawa z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym przywracała utworzonym jednostkom samorządu terytorialnego prawa zlikwidowane wcześniej przez władzę komunistyczną. W latach 1990-1998 funkcjonował dwuszczeblowy podział administracyjny kraju – administracja państwowa na poziomie województw i samorządowa na poziomie gmin. Samorząd terytorialny w latach 90-tych uzyskał podmiotowość prawną oraz znaczną niezależność ekonomiczną. W kwietniu 1993 r., Polska jako jeden z nielicznych krajów w całości ratyfikowała Europejską Kartę Samorządu Terytorialnego (ang. European Charter of Local Self-government). Opisuje ona pojęcie samorządu lokalnego, jako prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców.
Przyjęta w kwietniu 1997 roku, Konstytucja RP uznała za naczelną zasadę ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, zasadę samorządności terytorialnej i decentralizacji władzy. Rozdział VII Konstytucji (w całości) jest poświęcony samorządowi terytorialnemu. Wymienia m.in. zasady samodzielności, subsydiarności i domniemania kompetencji. Same zaś organy samorządu, poddane zostają nadzorowi co do prawomocności (a nie celowości), sprawowanemu przez wojewodę, Prezesa Rady Ministrów oraz Regionalną Izbę Obrachunkową (finanse).
Reforma administracji publicznej weszła w życie 1 stycznia 1999 roku. Liczbę województw zmniejszono z 49 do 16. Wydzielono ponad 300 powiatów. Większość miast, które straciły status miast wojewódzkich, weszły do grupy powiatów grodzkich, czyli miast na prawach powiatu. Efektem zmian było ograniczenie roli wojewody na rzecz marszałka województwa i samorządu wojewódzkiego. Dla upamiętnienia pierwszych po II wojnie światowej wolnych wyborów samorządowych z 1990 roku, w czerwcu 2000 r. Sejm RP ustanowił 27 maja Dniem Samorządu Terytorialnego.
więcej